WSTĘP
Ataki słowne, bluźnierstwa, grabież mienia, pozbawienie wolności a nawet śmierć. Czy ma to jakiś sens? Życie chrześcijan w okresie prześladowań stawało się bardzo trudne. Wszystko to rodziło wiele pytań: Czy Bóg widzi ich cierpienie? Czy zło zostanie ukarane? Może jednak powinni stawić czynny opór zamiast biernie przyjmować ataki na swoje mienie i życie? Może powinni zaniechać praktykować swoją wiarę aż do czasu ustania prześladowań?
W lipcu 64 roku doszło w Rzymie do wielkiego pożaru. Mieszkańcy Rzymu byli przekonani, że podpalenie zlecił cesarz Neron. Chcąc odwrócić uwagę od siebie, Neron próbował przerzucić odpowiedzialność za pożar na kogoś innego. „Na swojego kozła ofiarnego wybrał chrześcijan”[1]. Gniew obywateli Rzymu zwrócił się przeciwko chrześcijanom. Spowodowało to okrutne prześladowania najpierw w stolicy a następnie w kolejnych prowincjach Imperium Rzymskiego. Chrześcijanie byli więzieni i często mordowani w nieludzki sposób. W kontekście tych trudności apostoł Piotr pisze swój pierwszy list. Adresatami są chrześcijanie pochodzenia Żydowskiego jak i chrześcijanie z narodów rozproszeni po rzymskich prowincjach: Poncie, Galicji, Kapadocji, Azji i Bityni (1P1,1).
Celem 1 listu Piotra jest umocnić ich wiarę, dodać otuchy oraz pouczyć jak żyć w obliczu tak straszliwych prześladowań. Na podstawie 1P 4, 12-19 autor wykaże pozytywne owoce prześladowań jako wynik prawidłowej postawy chrześcijan widziane w perspektywie wieczności.
ZNACZENIE TEKSTU 1P 4, 12-19
- Ukochani! Przestańcie się dziwić — jakby spotykało was coś niezwykłego — że was pali we wnętrzu; to się dzieje, by poddać was próbie.
- Ale według tego, jak jesteście wspólnikami cierpień Chrystusa, radujcie się abyście podczas objawienia się chwały Jego rozradowali się ciesząc (weseląc) się.
- Jeśli was znieważają z powodu imienia Chrystusowego, błogosławieni jesteście, gdyż Duch chwały, Duch Boży spoczywa na was.
- Nikt z was niech nie cierpi jednak jako morderca albo złodziej, albo złoczyńca, albo jako cudze sprawy doglądający.
- Lecz jeśli [cierpi] jako chrześcijanin, niech się nie wstydzi, niech raczej chwali Boga z tego powodu.
- Nadszedł bowiem czas, aby sąd rozpoczął się od domu Bożego, a jeśli [rozpoczyna się] od nas, to jaki będzie koniec tych, którzy są nieposłuszni ewangelii Bożej?
- A jeśli sprawiedliwy z trudem daje się zbawić, bezbożny i grzesznik gdzie się uwidoczni?
- Dlatego też i ci, którzy cierpią według woli Bożej, niech wiernemu Stwórcy powierzają swoje dusze w czynieniu dobra.[2]
Kluczowe słowa
Ważnymi słowami w omawianym fragmencie są: (w. 12) πειρασμον – doświadczeniu, próbie, wypróbowaniu. Jest to rzeczownik, biernik, rodzaj męski, liczba pojedyncza. Pochodzi od słowa πειρασμοs – doświadczenie, doświadczenie wiarygodności, wypróbowanie, próba, pokuszenie[3]. W omawianym fragmencie słowo to oznacza – próba, wypróbowanie. Słowo to dodatkowo użyte jest w 1P 1,6. W Nowym Testamencie użyte jest 20 razy i w zdecydowanej większości przypadków odnosi się do próby w sensie wypróbowania. (W. 17) καιρος – czas. Czas, pora w sensie określony czas, przewidziany czas, ustalona pora[4]. Kairos – czas krytyczny, stosowna pora, sposobność, okazja, pora, czas, okres[5]. (W. 19) παρατιθεσθωσαν – niech powierzają. „Pojęcie zaufania, powierzania wyraża się tu słowem paratitesthai, które jest technicznym terminem złożenia u zaufanego przyjaciela pieniędzy w depozycie”[6].
Komentarz do 1P4,12-19
Fragment rozpoczyna się od słowa αγαπητοι – umiłowani. Jest to wyraźnie wskazanie, że rozpoczyna się nowy wątek. Podsumowanie (w19), zaczyna się od słowa ωστε – przeto, co wskazujące na jego zakończenie.
W 12. cel prześladowań. Piotr rozpoczyna od słowa ukochani, przez co wyraża swoją miłość do cierpiących z powodu wiary braci. Zapewnia o swojej miłości i szczerej trosce o ich wiarę. Następnie wyjaśnia, że ogień, który się w nich pali nie jest niczym szczególnym. Cierpienie jest wpisane w chrześcijańskie życie. Powinni być na to przygotowani. „W swej istocie prześladowanie było przeżyciem bardziej przerażającym dla pogan a niżeli dla Żydów. Przeciętny poganin nie miał z tym wiele do czynienia, podczas gdy Żydzi zawsze byli najbardziej prześladowanymi ludźmi na świecie”[7]. Cierpienia mają swój cel. Piotr wyjaśnia, że w ten sposób ich wiara jest poddana próbie. Prób ma wykazać jakość ich wiary.
W 13. cierpienia mają prowadzić do radości. Cierpienia, których doświadczają chrześcijanie są to cierpienia Chrystusowe. Chrystus w trakcie życia na ziemi był prześladowany i znosił cierpienie, podobnie cierpią Jego naśladowcy. W ten sposób mamy udział nie tylko w błogosławieństwach ale również w Jego cierpieniach. Utożsamienie się z Chrystusem przybiera nowy wymiar. Chrześcijanin poprzez cierpienie jednoczy się z Nim. Następnie następuje wezwanie do radości. Piotr poucza chrześcijan, że radość w tych okolicznościach jest właściwą postawą, ponieważ przyczyni się do tego, że podczas objawienia się chwały Jezusa (chodzi o powtórne przyjście) również będziemy się radować. Podobną myśl znajdujemy w liście Jakuba (Jak 1, 2-4). Jakub również wzywa do radości w obliczu doświadczeń i prób.
W 14. błogosławieństwo zniewag. Zniewagi znoszone z powodu Chrystusa powodują, że spoczywa na nas błogosławieństwo od Boga. To błogosławieństwo związane jest z osobą Ducha Bożego. Otrzymaliśmy od Boga Ducha Bożego i jest to Duch chwały. Gdy nasi wrogowie nas znieważają to nie nas znieważają ale Ducha chwały, który mieszka w nas.
W wyrażeniu tym mamy nawiązanie do Starego Testamentu. Chwała Boża objawiała się jako Szechina (zob. 2Moj 33, 15-34,9). „Piotr jest przekonany, że coś z blasku tej chwały spoczywa na człowieku, który cierpi dla sprawy Chrystusowej”[8]. Prześladowania skierowane przeciw chrześcijanom stają się prześladowaniami przeciw Bogu.
W 15. ostrzeżenie przed cierpieniami z powodu grzechu. Chrześcijanie nie powinni cierpieć z powodu niegodziwych czynów. Bycie mordercą, złodziejem, złoczyńcą lub niepowołanym nadzorcom cudzych spraw powoduje cierpienia, które nie są cierpieniami Chrystusowymi. Są one skutkiem grzechu a nie skutkiem wiary.
W 16. prawidłowa postawa. Piotr udziela pouczenia jaką przyjąć postawę w cierpienia. Jeśli są to cierpienia wynikające z naśladowania Chrystusa, chrześcijanie nie powinni się wstydzić. Są one raczej powodem do chwalenia Boga. Mamy tu moce wezwanie do oddawania Bogu chwały w każdych okolicznościach, także tych trudnych.
W 17. czas sądu. W tym wersecie apostoł Piotr stara się wyjaśnić cierpienia chrześcijan z innego punktu widzenia. Przedstawia je jako początek i zapowiedź sądu Bożego. Prorocy mówili o Bożych sądach, które dotkną mieszkańców ziemi. Zło ma swój kres. Przychodzi czas, kiedy Bóg dokona sądu nad wszelkim złem i niesprawiedliwością. Piotr wyjaśnia, że sąd zaczyna się od Domu Bożego. Jest to nawiązanie do księgi proroka Ezechiela. Bóg nakazuje aniołom zniszczenia dokonać sądu nad miastem a sąd ma się rozpocząć od świątyni. „A do innych rzekł tak, że to na własne uszy słyszałem: Przejdźcie za nim przez miasto i zabijajcie bez zmrużenia oka, i nie litujcie się! Wybijcie do nogi starców, młodzieńców i panny, dzieci i kobiety, lecz tych wszystkich, którzy mają na sobie znak, nie dotykajcie! A rozpocznijcie od mojej świątyni! I rozpoczęli od starszych mężów, którzy byli przed przybytkiem” (Ezch 9, 5-6). Poprzez nawiązanie do proroka Ezechela Piotr mówi, że cierpienia chrześcijan są częścią sądu Bożego. Piotr w proroczy sposób przepowiada nadchodzący czas sądu dla całego świata. Czas (kairos) sądu rozpoczyna się od ludu Bożego. Obecne cierpienia chrześcijan są częścią tego trwającego i nadchodzącego sądu Bożego. Dla chrześcijan jest to sąd oczyszczenia a nie sąd potępienia.
W 18. ostrzeżenie. Jako kontynuację poprzedniej myśli Piotr cytuje fragment z Prz. Sal 11,31. Cytat jest zaczerpnięty z Septuaginty (LXX). Słowo to mówi, że zbawienie sprawiedliwego dokonuje się w trudzie. Cytat ten potwierdza i wyjaśnia cierpienia chrześcijan. Nawet sprawiedliwy nie jest wolny od cierpień. Tym bardziej jaki kres czeka grzesznika i bezbożnego. Piotr wyjaśnia, że bezbożny i grzesznik otrzymają zapłatę w przyszłości. Gdy nastanie czas Bożego sądu i kary wszelka bezbożność i grzech zostaną ukarane. Chrześcijanie, którzy cierpią aktualnie mogli mieć poczucie niesprawiedliwości. Piotr zapewnia ich, że bezbożni nie ujdą sprawiedliwego sądu Bożego.
W 19. podsumowanie. Cierpienia chrześcijan to cierpienia według woli Bożej. Jeśli chrześcijanin cierpi zgodnie z wolą Bożą, powinien swoją duszę powierzać Bogu. „Słowo powierzać to wyraz z dziedziny bankowości oznaczający dawać na przechowanie”[9]. Bóg stworzył człowieka. Jako stwórca jest także Panem wszelkiego stworzenia. Ma On wszelką władzę nad życiem człowieka. Chrześcijanie w okresie cierpienia musza pamiętać o Bogu stwórcy, który jest wierny wobec swojego stworzenia. Ponieważ Bóg ma władzę nad swoim stworzeniem, chrześcijanie powinni Jemu powierzać swoje dusze. Jednocześnie nie mogą zapominać o czynieniu dobra. Czas prześladowań nie zwalnia chrześcijan od świadectwa. Świadectwo to realizuje się poprzez czynienie dobra.
POZYTYWNY OWOCE PRZEŚLADOWAŃ JAKO WYNIK WŁAŚCIWEJ POSTAWY CHRZEŚCIJAN
Prześladowania a chrześcijańskie życie
W omawianym fragmencie prześladowania przedstawione są jako jeden z aspektów chrześcijańskiego życia. Ap. Paweł w 2Tym 3, 12 wraża podobne przekonanie: „Tak jest, wszyscy, którzy chcą żyć pobożnie w Chrystusie Jezusie, prześladowanie znosić będą”. Jezus również zapowiedział prześladowania swoim uczniom (Jan 15,20). Po pierwsze prześladowania są próba wiary (w.12). Ta sama myśl występuje również w 1P 1,7. Prześladowania są także uczestnictwem w cierpieniach Chrystusowych. W ten sposób nasze życie utożsamiane jest życiem naszego Pana. On jest dla nas wzorem do naśladowania i mamy wstępować w jego ślady (1P 2, 21). Dalej, zniewagi z powodu wiary są skutkiem obecności Ducha Bożego w życiu chrześcijan, który jest znieważany przez przeciwników. Następnie apostoł wyjaśnia, że obecne prześladowania są skutkiem sądu Bożego, który przychodzi na cały świat. Pierwszym obszarem tego sądu jest Boży lud. Całość podsumowuje stwierdzeniem, że cierpienia chrześcijan są zgodne z Bożą wolą (1P 4,19). Takie przedstawienie problemu prześladowań stawia to zagadnienie w nowym świetle. Piotr nie mówi, że prześladowania są przekleństwem i należy unikać ich za wszelka cenę. Raczej przedstawia pozytywny ich aspekt.
Właściwa postawa chrześcijan wobec prześladowań
Logiczną konsekwencją powyższego zrozumienia problemu prześladowań jest nauczanie o właściwej postawy chrześcijan. Tą właściwą postawą jest radość (w.13). Identyczne wezwanie znajduje w 1P 1, 6; 8. Radość ta nie tylko wyraża wiarę, że pomimo obecnej sytuacji chrześcijanie mają zachowane w niebie dziedzictwo ale pełni praktyczna funkcję ochrony serca przed żalem i goryczą. Kolejną postawą jest chluba (w.16). Wniosek ten nie wynika z tekstu wprost lecz przez analogię. Jeśli chrześcijanin nie powinien uważać prześladowań za hańbę to powinien uznawać za chlubę. Podobne zrozumienie prezentuje ap. Paweł w Rzym 5,3 „A nie tylko to, chlubimy się też z ucisków, wiedząc, że ucisk wywołuje cierpliwość”. Następny aspekt prawidłowej postawy to chwała dla Boga (w.16). Wezwanie do modlitwy w obliczu prześladowań występuje także w liście Jakuba (Jak 5,13). Chwała i modlitwa są elementami relacji z Bogiem. A więc w kontekście prześladowań chrześcijanie wezwani są do podtrzymywania bliskiej społeczności z Bogiem. Dalej apostoł Piotr wzywa do czynienie dobra (w.19). Czynienie dobra ma aspekt ewangelizacyjny (1P 2,12). O podobnym wymiarze dobrych czynów wspomina także ap. Paweł w Tyt 3, 8 oraz Rzym 12,20. Na koniec Piotr wzywa do powierzenie swojej duszy wiernemu Stwórcy (w.19). Powierzenie duszy to położenie zaufania w Bogu. Zaufanie to ma przyczynić się do uspokojenia serca w tak niesprzyjających i trudnych okolicznościach.
Owoc prześladowań widziany w perspektywie wieczności.
Właściwa postawa prowadzi do właściwych owoców. Owocami tymi są: radość podczas objawienia się chwały Chrystusa (w.13). Zdanie to wyraża myśl, że właściwa postawa w obliczu cierpień zaowocuje radością podczas powtórnego przyjścia Chrystusa. Radość teraz przyczyni się do radości w przyszłości. W takim zrozumieniu radość podczas prześladowań ma głęboki sens. Ten sens sięga do przyszłości i jest spostrzegany z perspektywy wieczności. Podobna myśl apostoł Piotr wyraził w 1P 1,4-6. Wzywa chrześcijan do radości ponieważ w niebie zachowane jest dla nich dziedzictwo. Teraz chrześcijanie są strzeżenie przez Boga, lecz pełnia zbawienia ma się objawić w czasie ostatecznym.
Następnym owocem jest błogosławieństwo (w. 14). Piotr nie definiuje czym to błogosławieństwo jest. Ujmuje je w kategoriach ogólnych. Widzimy jedynie, że błogosławieństwo to występuje w połączeniu z Duchem Boży. Dlatego możemy je odnieść zarówno do życia doczesnego jak i wiecznego. Dzisiaj chrześcijanie są prześladowani lecz w perspektywie wieczności są błogosławieni.
ZAKOŃCZENIE
1 list Piotra powstał w okresie nasilających się ataków na chrześcijan. Taka sytuacja nasuwała pytania dotyczące postawy i zachowania w tych okolicznościach. Apostoł Piotr w swym liście wyjaśnia sens prześladowań z perspektywy wieczności. Pozytywne owoce prześladowań są ściśle powiązany z właściwą postawa teraz. Postawa ta zwiera się w następujących stwierdzeniach: radość, chluba, uwielbienie (chwała), czynienie dobra, powierzenie swojej duszy Bogu. Owocem takiej postawy jest niezwykła radość podczas powtórnego przyjścia Jezusa oraz błogosławieństwo rozciągnięte na całą wieczność.
Przedział czasowy, który oddzieli tekst od współczesności to prawie 2000 lat. W tym okresie nastąpiły ogromne zmiany kulturowe oraz okoliczności życia chrześcijan. Zmiany te nie wpływa jednak na zastosowanie głównego przesłania tekstu. W obliczu prześladowań chrześcijanie nadal wezwani są do prawidłowej postawy ponieważ to przyniesie dobre owoce. Omawiany fragment może mieć także zastosowanie w przypadku innych doświadczeń niż prześladowania. Mogą to być: choroby, utrata pracy, nieszczęśliwe wypadki czy problemy z relacjami. Każda sytuacja dyskomfortu, ucisku i niewygody podlega tej samej biblijnej zasadzie. Pozytywne owoce są skutkiem naszej prawidłowej postawy w tych konkretnych okolicznościach.
Bibliografia:
Biblie: Biblia to jest Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Towarzystwo Biblijne w Polsce, Warszawa 2006
Książki:
MacArthur Joh. (2015). Komentarz MacArthura do Nowego Testamentu, Wydawnictwo Slavica Gospel Association USA, Gdańsk.
Stern H. David. (2004). Komentarz Żydowski do Nowego Testamentu, Wydawnictwo Vacatio, Warszawa.
Barcley William, Pierwszy list Piotra, Wydawnictwo Słowo Prawdy, Warszawa 1987.
Popowski Remigiusz, Wojciechowski Michał. (1994). Grecko- polski Nowy Testament Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi. Oficyna wydawnicza Vacatio. Warszawa (German Biblie Society, Studgard, 1966)
Kaleta Daniel & Rzyczniak Elżbieta. (1996). Biblia w Systemie Stronga. Konkordancja Wyrazów Grackich. Nowy Testament . Wydawnictwo na Straży. Kraków.
Strony internetowe: http://biblia.oblubienica.eu/interlinearny/index/book/21/chapter/4/verse/1/param/1
Przypisy:
[1] Joh MacArthur, Komentarz MacArthura do Nowego Testamentu, s. 813
[2] Tłumaczenie autorskie oparte na tłumaczeniach dostępnych w języku polski oraz tekście greckim.
[3] Ks. Remigiusz Popowski. Wielki Słownik Grecko Polski Nowego Testamentu, s. 481
[4] Ks. Remigiusz Popowski. Wielki Słownik Grecko Polski Nowego Testamentu, s. 311
[5] Daniel Kaleta & Elżbieta Rzyczniak Biblia w Systemie Stronga. Konkordancja Wyrazów Grackich. Nowy Testament, s. 2540
[6] William Barcley, Pierwszy list Piotra, (brak strony)
[7] William Barcley, Pierwszy list Piotra, (brak strony)
[8] Tamże. (brak strony)
[9] Joh MacArthur, Komentarz MacArthura do Nowego Testamentu, s. 834