Na początku stworzył Bóg niebo i ziemię. A ziemia była pustkowiem i chaosem; ciemność była nad otchłanią, a Duch Boży unosił się nad powierzchnią wód. (1 Moj 1:1-2).
Jak można pisać o Duchu Świętym nie zaczynając od pierwszych słów Biblii. Oto Bóg Stwórca unosi – porusza się jako Elohim ve Ruah (Boży Duch). Niestety takie tłumaczenie nie odzwierciedla w pełni tego tylko pozornie łatwego tekstu. Zaglądając do rabinicznych komentarzy czytamy Boska Obecność unosiła się nad wodami, „oddech ust” Świętego Jedynego jak gołąb unoszący się nad gniazdem. (Pecaric, 2001). Już widać jak trudno oddać istotę Boga, jak ograniczone są ludzkie możliwości, a jaka głębia opisu. Tutaj spotykamy się z tchnieniem, oddechem, wiatrem, gołębiem, unoszeniem się, poruszaniem się, Bożą obecnością i podejrzewam, że także z wieloma innymi aspektami Boskiej Istoty. Wśród tych wymienionych mamy kilka najbardziej znanych symboli Ducha Świętego jak wiatr – tchnienie, gołąb, woda.  W pierwszych słowach taki obraz. Poznając późniejsze symbole Ducha Świętego np. ogień: Ja was chrzczę wodą, ku upamiętaniu, ale Ten, który po mnie idzie, jest mocniejszy niż ja; jemu nie jestem godzien i sandałów nosić; On was chrzcić będzie Duchem Świętym i ogniem. (Mat 3:11), czy też języki jakby ognia, które usiadły na każdym zgromadzonym w Jerozolimie, oczekującym obietnicy Ojca w dniu Święta Szawuot  (Dz 2:3). Pieczęć czy też wino to kolejne symbole.

W mojej pracy chcę przedstawić może nie tak znany symbol, jakim jest oliwa. Oliwa była bardzo rozpowszechniona i niezbędna w codziennym życiu Izraelitów jak i w obszarze religii. Z oliwką, a więc drzewem, z którego owoców produkuje się oliwę spotykamy się po raz pierwszy w momencie, gdy wody potopu opadają i Noe wypuszcza gołębia, a ten przynosi gałązkę drzewa oliwnego symbolizującą spełnienie Bożej obietnicy i nadejście końca sądu. Oto gołąb ogłasza wyzwolenie, a oliwka reprezentuje zaopatrzenie. Drzewa oliwne w Izraelu były i są nadal bardzo rozpowszechnione. To wytrzymałe, stworzone do życia w tamtych warunkach drzewo, było źródłem cieczy, której znaczenie można po części porównać do roli dzisiejszej ropy naftowej.

To oliwa stawała się małym, ale jakże przydatnym w domu źródłem energii. Była powszechnie używana w lampach oliwnych. Dawała światło i ogrzewała domy starożytnych ludzi. Już w takim podstawowym codziennym zastosowaniu można zauważyć odniesienie do Ducha Świętego. Czyż to nie On ma oświecać wierzących?…Bóg Pana naszego Jezusa Chrystusa, Ojciec chwały, dał wam Ducha mądrości i objawienia ku poznaniu jego, i oświecił oczy serca waszego, abyście wiedzieli, jaka jest nadzieja, do której was powołał, i jakie bogactwo chwały jest udziałem świętych w dziedzictwie jego, (Ef 1:17-18).  Jest bowiem rzeczą niemożliwą, żeby tych – którzy raz zostali oświeceni i zakosztowali daru niebiańskiego, i stali się uczestnikami Ducha Świętego, (Heb 6:4). Duch Święty oświetla wierzących, aby oni mogli stawać się światłością dla świata zgodnie z poleceniem Pana Jezusa.  Tak niechaj świeci wasza światłość przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre uczynki i chwalili Ojca waszego, który jest w niebie. (Mat 5:16). Energię płynącą z palącego się płomyka można nazwać mocą (dynamis), która w Jezusowej zapowiedzi zbliżających się wydarzeń połączona jest z Duchem Świętym: ale weźmiecie moc Ducha Świętego, kiedy zstąpi na was, i będziecie mi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi. (Dz. 1:8). Bez tej mocy uczniowie nie byliby w stanie głosić Dobrej Nowiny o Panu Jezusie i Jego Królestwie.

Jako żyje Pan, Bóg twój, że nie mam nic upieczonego, a tylko garść mąki w dzbanie i odrobinę oliwy w bańce. Oto właśnie zbieram trochę drwa, potem pójdę i przyrządzę to dla siebie i dla mojego syna, a gdy to zjemy, to chyba umrzemy (1 Kr 17:12). Historia Eliasza i wdowy z Sarepty w Sydonie pokazuje, że powszechne było spożywanie placków (chleba) składających się z mąki, wody oraz oliwy. Był to podstawowy pokarm codzienny. Ja jestem chlebem żywota; kto do mnie przychodzi, nigdy łaknąć nie będzie, a kto wierzy we mnie, nigdy pragnąć nie będzie. (J 6:35). Tak spożywanie Ciała Pana jest jak spożywanie chleba z dodatkiem oliwy. Wielokrotnie w ciągu każdego dnia ludzkiego życia. Najczęściej z odczuciem przyjemności i dobrego smaku. Jest to konieczne, aby żyć. Kiedy Pan Jezus świadom końca własnej misji na ziemi obiecał, że pośle innego Pocieszyciela, który będzie kontynuował Jego dzieło ratowania ludzi od śmierci wiecznej, mówił wówczas o Duchu Świętym, który tak jak chleb, oddech, energia jest niezbędny do życia. Lecz Pocieszyciel, Duch Święty, którego Ojciec pośle w imieniu moim, nauczy was wszystkiego i przypomni wam wszystko, co wam powiedziałem. (J 14, 26). On na nauczy wszystkiego co przekazał Mistrz, bo przecież jest z nim jedno.

Oliwa była także stosowana jako lek. Pewien Samarytanin zaś, podróżując tędy, podjechał do niego i ujrzawszy, ulitował się nad nim. I podszedłszy opatrzył rany jego, zalewając je oliwą i winem, po czym wsadził go na swoje bydlę, zawiózł do gospody i opiekował się nim. (Mat 10:33-34). W połączeniu z winem miała działanie kojące i odkażające. Czy Duch Święty nie jest często ukojeniem dla nas jako ten, który jest adwokatem w naszej w sprawie (parakletos), wsparciem, pociechą. Przecież olejek radości to On. Miłujesz sprawiedliwość, a nienawidzisz bezprawia; Dlatego pomazał cię Bóg… twój Bóg Olejkiem wesela jak żadnego towarzysza twego. (Ps 45:8). Kiedy w życiu człowieka pojawia się sprawiedliwość i nienawiść do bezprawia? Wówczas, gdy Duch Święty przekona go o grzechu, sprawiedliwości i czekającym go sądzie oraz gdy dowiaduje się o ratunku w śmierci Pana Jezusa. Wtedy pojawia się ta radość, o której czytamy: Wszakże nie z tego się radujcie, iż duchy są wam podległe, radujcie się raczej z tego, iż imiona wasze w niebie są zapisane. (Łuk 10:20). Nasza dusza, duch i ciało zostają uzdrowione.

Oliwa była stosowana powszechnie jako kosmetyk. Mieszano ją z różnego rodzajami zapachów pochodzenia naturalnego. Tego rodzaju kosmetyki były bardzo kosztowne o czym świadczą pochodzące z badań archeologicznych wykwintne naczynia, w tym biblijny flakonik alabastrowy. To nie były plastikowe czy szklane buteleczki. Na myśl przychodzi przygotowanie Estery na wizytę u króla. Wszystko to połączone jest z wonnością, o której wspomina Apostoł Paweł: zaiste, myśmy wonnością Chrystusową dla Boga wśród tych, którzy są zbawieni i tych, którzy są potępieni. (2Kor 2:15). Ta wonność rozchodzi się dzięki Duchowi Świętemu.

Namaszczenie oliwą.

A ty weź sobie najprzedniejszych wonności: Pięćset łutów wybornej mirry, wonnego cynamonu połowę tego, czyli dwieście pięćdziesiąt łutów, i wonnej trzciny dwieście pięćdziesiąt łutów, i kasji pięćset łutów według sykla świątynnego, i jeden hin oliwy z oliwek. Zrobisz z tego święty olej do obrzędowego namaszczania, wonną mieszaninę, tak jak się sporządza wonności; będzie to święty olej do namaszczania. …Nie wolno go wylewać na ciało innych ludzi i nie będziecie sporządzać innego z takich samych składników. Jest on święty i święty będzie dla was. Ktokolwiek by sporządził taki sam i namaścił nim kogoś innego, zostanie wytracony ze swojego ludu. (2 Moj 23-25…32-33). Bóg dokładnie określił skład oleju stosowanego do namaszczenia kapłanów, sprzętów związanych ze składaniem ofiar a w późniejszym czasie proroków i królów. Bez namaszczenia olejem o takim składzie nie można było pełnić służby w tych trzech zakresach.  Wtedy wziął Samuel róg z olejem i namaścił go w gronie jego braci; i od tego dnia Duch Pański spoczął na Dawidzie i pozostał na nim nadal. (1 Sam 16,13). Opis namaszczenia Dawida na króla nie pozostawia cienia wątpliwości co do namaszczenia Duchem Świętym w trakcie wylewania oleju na głowę osoby, którą Bóg powoływał do służby. Pan Jezus chociaż nie został fizycznie namaszczony olejem jako Król, Prorok i Kapłan mówi: Duch Pański nade mną, przeto namaścił mnie, abym zwiastował ubogim dobrą nowinę, posłał mnie, abym ogłosił jeńcom wyzwolenie, a ślepym przejrzenie, abym uciśnionych wypuścił na wolność. (Łuk 4:18). Widzimy, że namaszczenie wprowadzające do określonej służby nie odbywa się już przez wylewanie oleju na głowę a jedynie duchowe przyjęcie mocy z wysokości. Dlaczego tak jest? Bo Jeszua jest Mesjaszem, a więc Pomazańcem.  Tym zaś, który nas utwierdza wraz z wami w Chrystusie, który nas namaścił, jest Bóg, (2 Kor 1:21). Dlatego dzisiaj chrześcijanie mówią o namaszczeniu Duchem Świętym i nie towarzyszy temu wylewanie fizycznej oliwy. Ten werset jest również wspaniałym objawieniem Trójcy. Można go zrozumieć w następujący sposób: Bóg nas i was utwierdza poprzez namaszczenie (Duchem Świętym) w Pomazańcu (Jezusie Chrystusie). W innym miejscu czytamy: I uczynił nas (Chrystus) rodem królewskim, kapłanami Boga i Ojca swego… (Obj 1,6).  Ale wy jesteście rodem wybranym, królewskim kapłaństwem… (1P 2,9). Do tego w starożytnym Izraelu konieczna była oliwa. Dzisiaj konieczny jest Duch Święty.

Czy w takim razie Pan Jezus nie był nigdy namaszczony oliwą? Oczywiście był i to kilkakrotnie a miało to związek z Jego śmiercią. Oliwa i sporządzone z niej wonności były używane do balsamowania zwłok. Wzięli tedy ciało Jezusa i zawinęli je w prześcieradła z wonnościami, jak Żydzi mają zwyczaj chować umarłych. (J 19:40).  Również za życia na ciało Pana wylewane były olejki – maści: Łazarz zaś był jednym z tych, którzy z nim siedzieli przy stole; a Maria wzięła funt czystej, bardzo drogiej maści nardowej, namaściła nogi Jezusa i otarła swoimi włosami, a dom napełnił się wonią maści…. Tedy rzekł Jezus: Zostaw ją; chowała to na dzień mojego pogrzebu. (J 12:2-3..7). Maria z wdzięczności za wskrzeszenie jej brata Łazarza postanowiła namaścić nogi – nie głowę i zostało to wyjaśnione przez Pana jako namaszczenie przygotowujące Go do śmierci. Czy nie wiecie, że my wszyscy, ochrzczeni w Chrystusa Jezusa, w śmierć jego zostaliśmy ochrzczeni? Pogrzebani tedy jesteśmy wraz z nim przez chrzest w śmierć, abyśmy jak Chrystus wskrzeszony został z martwych przez chwałę Ojca, tak i my nowe życie prowadzili. (Rz 6:3). To Duch Święty umożliwia nam prowadzenie nowego życia. Zanurzenie w Chrystusie jest zanurzeniem w Duchu Świętym a przez Jego śmierć, grzech nad nami panować nie będzie i w ten sposób przyjmujemy największy dar – życie wieczne.

Czy fizyczny olej już całkowicie nie ma zastosowania w Kościele? Choruje kto między wami? Niech przywoła starszych zboru i niech się modlą nad nim, namaściwszy go oliwą w imieniu Pańskim. A modlitwa płynąca z wiary uzdrowi chorego i Pan go podźwignie; jeżeli zaś dopuścił się grzechów, będą mu odpuszczone. (Jak 5:14-15). Jednak Apostoł Jakub wskazuje i wiele społeczności chrześcijańskich stosuje namaszczenie chorego połączone z modlitwą płynącą z wiary. Nie traktujemy tego jako sposób na uzdrowienie, ale jako posłuszeństwo Bożemu Słowu, które zachęca nas do takiego postępowania. Pan Jezus powiedział: Ale ty, gdy pościsz, namaść głowę swoją i umyj twarz swoją. (Mat 6:17). Na pewno chodzi tutaj o namaszczenie głowy olejem chociaż są tłumaczenia mówiące o uczesaniu się albo doprowadzenia swojego wyglądu do porządku. Post bez Ducha Świętego jest bezcelowy tak jak i modlitwa o chorego. Zastanawia mnie, dlaczego różnicujemy te dwie sytuacje.

Jak podsumować to skomplikowane zagadnienie, w którym jeszcze istnieje wiele symbolicznych odniesień do oliwy i Ducha Świętego. Wtedy podobne będzie Królestwo Niebios do dziesięciu panien, które, wziąwszy lampy swoje, wyszły na spotkanie oblubieńca. A pięć z nich było głupich, pięć zaś mądrych. Głupie bowiem zabrały lampy, ale nie zabrały z sobą oliwy. Mądre zaś zabrały oliwę w naczyniach wraz z lampami swymi… On zaś, odpowiadając, rzekł: Zaprawdę powiadam wam, nie znam was. Czuwajcie więc, bo nie znacie dnia ani godziny, o której Syn Człowieczy przyjdzie. (Mat 25, 1-5…13). Symbol oliwy jako Ducha Świętego jest zawsze aktualny. Bez Niego nie jesteśmy w stanie być gotowymi na to najważniejsze spotkanie. Panie niech moja głowa będzie zawsze namaszczona a mój kielich niech przelewa się (Ps. 23).

Jacek Nitecki